In Zuid-Afrika bestond het systeem van apartheid, ofwel rassen segregatie. Het bestond de-facto al veel langer maar werd in 1948 geïnstitutionaliseerd. Dat manifesteerde zich in haast alle aspecten van het openbare leven. Zo leefde de zwarte bevolking meestal in de zgn. thuislanden of in de townships in de buurt van de grote steden. Eén van de bekendste townships is Soweto (South-Western Township). Hoe dat er in 1975 uitzag is op de onderstaande foto te zien.
Toen wij in Zuid-Afrika waren, werd ons duidelijk dat er weliswaar nog steeds een politieke meerderheid voor het systeem bestond. Maar dat veel blanken, vooral het Engels sprekende en het hoger opgeleide deel van de bevolking, wel zagen dat het geen toekomst had en dat er eigenlijk afscheid van moest worden genomen. Maar er waren twee ontwikkelingen, die dat afscheidsproces hebben vertraagd.
De voorstanders van apartheid wezen altijd naar de gedekoloniseerde Zuid-Afrikaanse buurlanden, waar het ene land na het ander in een politieke en economische glijvlucht raakte. Dat was Zuid-Afrika’s nachtmerrie. Maar wat het afschaffen van de apartheid nog veel meer heeft vertraagd, waren de handelsboycots door de internationale gemeenschap, met Nederland voorop.
Zuid-Afrika was een welvarend industrie land. Het produceerde zo ongeveer alles zelf, al of niet in licentie van Europese, Japanse of Amerikaanse firma’s. Bovendien had het haast iedere denkbare grondstof in eigen bodem, het produceerde zelfs haar eigen benzine. En het was een vruchtbaar land. Het effect was dus niet economisch, maar vooral psychologisch. Het gaf het gevoel bij veel blanke Zuid-Afrikanen dat ze weer op zichzelf waren aangewezen. Net als tijdens de grote trek. Ze zetten de huifkarren als het ware weer in een cirkel ter verdediging van hun have en goed.
Het was President F.W. de Klerk die dit proces, tegen de zin van veel eigen kiezers in, heeft doorbroken. Hij heeft het transitieproces van Zuid-Afrika mogelijk gemaakt, door Nelson Mandela in 1990 vrij te laten en met hem de politieke onderhandelingen te starten over de toekomst van het land. Dank zij het staatsmanschap van beide mannen, heeft het uiteindelijk tot een vreedzame overgang naar een nieuw Zuid-Afrika kunnen komen.