In de eerste helft van de vorige eeuw, waren koloniën een deel van “het systeem”. Rhodesië was echter een bijzondere kolonie, omdat er geen apartheid was en dat de rechten van de zwarte bevolking waarschijnlijk nergens zo goed geborgd waren als daar. Het ‘verlichte kolonialisme” resulteerde in een relaxte en welvarende samenleving. Je kon niet alleen overal vrij en veilig reizen en er alles kopen, het land produceerde ook een overvloed aan agrarische producten.
Engeland wilde rond 1960, al haar koloniën in Afrika zelfbestuur geven in de vorm van een zwarte meerderheidsregering. Maar de blanke Rhodesiërs waren bang dat dit vroeg of laat chaos zou betekenen. Daarbij dachten ze aan de dekolonisatie van landen die hen al waren voor gegaan, in het bijzonder Belgisch Kongo. En ze riepen in 1965, onder leiding van Ian Smith, éénzijdig de onafhankelijkheid uit. De wereld reageerde met een internationale boycot, maar de eerste jaren gebeurde er niet veel.
Toen wij er in 1975 waren, 10 jaar na het instellen van de internationale boycot, werden er ’s nachts bij het plaatsje Vic Falls, hele treinstellen over de brug over de Zambezi geduwd, hoewel de grens officieel dicht was. Zambia had in die tijd al grote voedsel tekorten en kon niet zonder de leveranties uit Rhodesië. Overdag werd dat alles aangevoerd met enorme Garratt stoom locomotieven van de Rhodesian Railways.
Wat er wel geleidelijk aan gebeurde, was het ontstaan van een bush oorlog. Het Rhodesische leger, dat overigens voor 80% uit zwart personeel bestond dat vrijwillig dienst had genomen, kwam te staan tegenover twee rivaliserende vrijheidsbewegingen. Het ZANU van Robert Mugabe dat primair de Shona vertegenwoordigde en de ZAPU van Joshua Ngomo, dat primair de Matabele vertegenwoordigde. Het ZANU en ZAPU opereerden vanuit het buitenland, gesteund in diverse vormen, door de internationale gemeenschap. Bovendien mengde de partijen uit de koude oorlog zich in het conflict.
Er ontstond een ingewikkeld conflict waarbij de lokale zwarte bevolking waarschijnlijk het meest geleden heeft. Niet vanwege Rhodesische leger. Maar door de repressie van het ZANU en ZAPU, die de plattelandsbevolking verschrikkelijk terroriseerde bij verdenking van samenwerking met één van de andere partijen.
Onder druk van Zuid-Afrika en Amerika, die hun steun aan Rhodesië uiteindelijk terug trokken, zijn er vervolgens door Engeland in 1979 verkiezingen georganiseerd. Bij deze verkiezingen, waarbij volgens waarnemers door het ZANU veel intimidatie is gepleegd, is Robert Mugabe aan de macht is gekomen. Mugabe heeft zich vervolgens tot een dictator ontwikkeld. Hij heeft het land via een financieel wanbeleid van hyperinflatie, aan de rand van de afgrond gebracht.
Mugabe heeft zich tussen 1983 en 1987 ook gewroken op de rivaliserende Matabele stam. Dat heeft naar schatting 20.000 mensen het leven gekost. En hij heeft er toe aangezet, dat de blanke boeren, die vaak al generaties lang op hun boerderij leefden, werden verjaagd. Maar daarmee verdween ook de kennis van voedselproductie. Het land is daardoor bij lange na niet meer in staat in haar eigen voedselbehoefte te voorzien en moet nu veel voedsel importeren. Rhodesië, of beter gezegd Zimbabwe zoals het na de machtsoverdracht van 1979 heet, is een verarmd land geworden, een failed state. Het is nog maar een schaduw van het welvarende en vredige land dat het ooit was. Het is zo verarmd geraakt dat anno 2017, de Garrett stoomlocomotieven noodgedwongen nog steeds in diens waren.
Helaas hebben Ian Smith en de zijnen gelijk gekregen. En voor iemand die nog meer achtergrond wil hebben is deze documentaire van ca. 15 minuten interessant. Het geeft een beeld van de standpunten van beide partijen, waarbij ook Ian Smith zelf aan het woord komt.